انواع مادربردها وتفاوت انها

AT and Baby AT

تا همین اواخر نسخه AT و baby AT رایج ترین شکل ساختاری مادربوردها بودند. این دو نسخه عمدتا" در پهنای مادر بورد با هم فرق دارند بردهای کامل و قدیمی تر AT ۱۲ سانتیمتر پهنا دارند این بدین معنا است که نوعا" نمیشود آنها را با کیسهای متداول mini desktop یا mini tower استفاده کرد.

مادربوردهای بسیار اندکی در بازار وجود دارد که از ساختار full AT بهره میبرد. مورد استفاده این نوع شکل ساختاری مادربورد در مورد کامپیوترهای قدیمی تر مثل ۳۸۶ یا قبل آن کاملا" متداول تر است.

صرف نظر از محدودیت این نوع مادر بورد (FULL AT ) در بکارگیری با کیس های کوچکتر. مشکل بزرگتر این است که درصد زیادی از سطح این مادر بورد بر روی مکان قرار گیری درایو ها می افتند که این باعث سختی کار در هنگام نصب سخت افزار؛ اشکال زدایی و بروز رسانی می گردد. مادر بوردهای AT در سال ۱۹۹۷ از رایج ترین های بازار بودند. بعد از گذشت ۳ سال با فشاری که شرکت اینتل بر بازار وارد کرد نوع ATX بر AT غلبه کرد و از آن موقع رایج ترین نوع شکل و ساختار مادربوردهای در سیستمهای کامپیوتری ATX است. فرمهای AT و baby AT قرار نیست جایی بروند (از بازار خارج شوند) چون هنوز تعداد زیادی کیس AT و منبع تغذیه و مادربورد از این نوع در بازار وجود دارد. این نوع کیس های به بروز رسانی احتیاج دارند و به عقیده من ]نویسنده[ حداقل بعضی از شرکتها به تولید مادر بورد هایی در این نوع فرم ساختاری و متناسب با تکنولوژی جدید برای پوشش نیاز بازار ادامه خواهند داد.

یک مادر بورد از نوع baby AT۸.۵ سانت پهنا و اسما" ۱۳ سانتی متر طول دارد. اندازه کوچک شده این نوع مادر بورد در اغلب کیسها به معنی روی هم قرار گیری کمتر این بورد بر روی درایو ها است.گرچه هنوز مقداری روی هم افتادگی مادربورد و سایر قطعات در جلوی کیس وجود دارد. سه سوراخ پیچ بر روی برد است اولی در قسمت عقبی نزدیک شکافهای bus و کانکتور کی بورد دومی تقریبا وسط برد. و سومی در قسمت جلویی برد جایی که درایوها پیچ می شوند قرار دارد.

یکی از مشکلات بورد baby AT این است که بسیاری از آنها با کاهش اندازه سبب کاهش قیمت خود میشوند؛ در حالی که پهنا این نوع بورد استاندارد است. بوردهای جدیدتر از این نوع تنها ۱۱ و حتی ۱۰ سانتی مترطول دارد و این مسئله می تواند منجر به مشکل شود چون خط سوم سوراخ های پیچ مادر بورد با سوراخ پیچ روی کیس روی یک خط قرار نمی گیرد. بعضی شرکتها این خط سوم را از نظر طولی کاهش میدهند یا بطور کلی آنرا حذف می کنند. خوشبختانه همیشه می شود با همان ۲ صف اول سوراخهای پیچ ؛ مادر بورد را روی کیس محکم کرد و بعدا برای ردیف سوم از پیچ سر خم استفاده کرد .

مادربوردهای baby AT با شکل ظاهری شان و وجود یک کانکتور واحدی با سایز کامل که به مادربورد لحیم شده شناخته می شوند. اتصال دهندهای در گاههای سریال و موازی هم اغلب ضمیمه برد است که بوسیله کابلهایی از میان کانکتورهای فیزیکی روی کیس به پینهایی روی مادر بورد وصل میبشود.

در مادربوردهای baby AT و AT سوکت پردازش گر اسلاتها و سوکتهای حافظه در قسمت جلوی مادر برد. و کارتهای توسعه جوری طرحراحی شده که در طول آنها قرار می گیرد. زمانی که این مادر بوردها در حدود ۱۰ سال قبل تولید میشد. کارایی خوبی داشتند؛ چیپهای حافظه و پردازشگر کوچک بودند و همراه برد بودند (جدا نبودند) و وجود مانع بدلیل کمی جای روی مادر بورد مشکلی نبود. اما الان ما حافظه هایی روی سوکت SIMM/DIMM داریم که مستقیما هم بر روی مادر بورد وجود ندارند و پردازندهای بزرگتری با فن ها و هیت سینک های بزرگی که بر روی آنها سوار میشود. چون پردازنده در همان جای (شکافهای حافظه) هست نتیجه این میشود که هیت سینک و فن پردازنده جای ۳ شکاف توسعه را روی مادر بورد می گیرد . بسیاری از فرمهای جدید مادربوردهای AT سوکتهای SIMM/DIMM را از سر راه برداشته اند اما مشکل جایگیری پردازنده هنوز هست. فرم ATX برای حل همین مشکل طراحی شد.

ATX and Mini ATX

ساختار ATX بعد از سالها؛ تغیر چشمگیری در طراحی کیس و مادر بورد بود؛ که توسط شرکت اینتل در سال ۱۹۹۵ انجام گرفت. بعد از ۳ سال؛ سرانجام ساختار ATX بر AT غلبه کرد و الان به عنوان انتخاب پیش فرض برای سیستمهای نوین در نظر گرفته می شود. گرچه هنوز مادربوردهای AT بخاطر سازگاریشان با سیستمهای قدیمی خانگی و سیستمهای موجود در مغازها از انواع رایج هستند. مادربوردهای Pentium Pro جدید و Pentium II بیشتر از فرم ATX استفاده می کنند (تعجبی ندارد چون Pentium II جدیدترین نوع پردازنده هست و از جدیدترین خوانواده چیپستها هم استفاده می کند). شرکت اینتل برای مارکهای معروف و اصلی بازار؛ مادربورد تولید می کند و تنها هم از فرمت ATX استفاده می کند.

فرمت ATX چندین مزیت مهم در مقایسه با فرمهای قدیمی تر مادر بورد دارد. این نوع فرمت (ATX) بسیاری از نارضایتی سازندگان قطعات کامپیوتری را که مجبور بودند با آن کنار آیند بر طرف می کند

همانطور که فرمت baby AT پا به سن گذاشته است به همان نسبت به طور روز افزونی در بر طرف کردن نیازهای مادربورد های جدید و طراحی چیپ ست ها ناتوان شده است . از آن زمان فرمت ATX تغیراتی را نتنها نسبت به مادر بوردها بلکه در طراحی کیسها و منبع تغذیه نیز بوجود آورد. در زیر بعضی از این تغییرات بررسی میشود.

Integrated I/O Port Connectors (کانکتور پورت درخواست وقفه یکپارچه شده با مادربورد):

مادربورد Baby ATسرهای کانکتوری روی خود دارند که با کابلی که به آنها وصل میشود موجب اتصال آنها با درگاههای سریال و موازی که روی کیس پیچ شده می گردد. اما ATX این کانکتورها را مستقیما بصورت لحیم شده روی خود دارد که موجب سهولت نصب؛ کاهش قیمت تمام شده ؛پایداری بیشتر و استاندارد بودن بیشتر مادربورد میشود.

Integrated PS/۲ Mouse Connector (درگاه اتصال موس PS/۲ یکپارچه با مادربورد):

در بسیاری از مادر بوردهای نوع baby AT یا پورت موس PS/۲ وجود ندارد یا اگر شما نیاز داشته باشید درست مانند همان کانکتورهای سریال و موازی باید بوسیله یک کابل از سری که روی مادربورد برای درگاه PS/۲ هست آنرا به درگاه موس روی کیس وصل کنید.در صورتی که فرمهای ATX این پورت PS/۲ را روی خود مادربورد دارند.

Reduced Drive Bay Interference (واسط دیسک گردان ساده شده):

چون این نوع فرمت (ATX) ضرورتا نسبت به فرم BABY AT ۹۰ درجه چرخش در محل قرار گیری دارد خیلی کمتر با محل قرار گیری درایو ها تداخل پیدا می کند و نتیجتا دستیابی راحتر و خنک ماندن بیشتر بورد را موجب میشود.

Reduced Expansion Card Interference (کاهش واسط های کارتهای توسعه):

سوکت پردازنده و اسلاتها و سوکتهای حافظه از قسمت جلویی برد به قسمت سمت راست برد نزدیک منبع تقذیه اتقال داده شده است. این جابجایی مشکلی که بردهای نوع AT در کمبود جا داشته اند را برطرف کرده و اجازه استفاده از کارتهایی با طول زیاد را در بیشتر شکافهای باس (PCI SLOT) میدهد.

Better Power Supply Connector (کانکتورهای بهتر برای منبع تغذیه):

مدل ATX از یک کانکتور ۲۰ پینی بجای ۲ کانکتور ۶ پینی روی BABY AT که به دلیل شباهت زیاد باعث سردرگمی هم میشود؛ بهره میبرد. در مدل ATX شما دیگر شما خطر برعکس زدن کابل که اکثر کاربران خانگی با آن آشنا هستند و منجر به صدمه به مادربورد میشود را ندارید.

"Soft Power" Support (پشتیبانی از خاموش کردن امن):

منبع تغذیه در مدلهای ATX از طریق ارسال سیگنال از مادر بورد روشن و خاموش می شود نه بصورت کلید خاموش و روشن فیزیکی. و این موجب میشود که سیستم از طریق نرم افزاری روشن یا خاموش شود و این مدیریت بهینه منبع تغذیه و برق رسانی را بدنبال دارد. برای مثال با یک مدل ATX شما می توانید ویندوز ۹۸ را برنامه ریزی کنید که هنگامی که دستور خاموش کردن سیستم را به آن میدهید سیستم واقعا خاموش شود.

۳.۳V Power Support (پشتیبانی از ولتاژ ۳.۳):

مادر بوردهای مدال ATX از جریان برق ۳.۳ ولت منبع تقذیه پشتیانی می کنند . این ولتاژ در بیشتر پردازندهای جدیتر مورد استفاده است و موجب صرفه جویی در هزینه میشود زیرا نیاز برای تغییر جریان از ۵ ولت به ۳.۳ ولت از میان رفته است.

Better Air Flow (تهویه هوای بهتر):

منابع تغذیه مدل ATX طوری طراحی شده اند که جریان هوا را بجای بیرون فرستادن به درون کیس می دمند. این بدین معناست که جریان هوا بجای مکیده شدن به داخل از شکافهای کوچک کیس به بیرون میزند و این مانع جمع شدن گرد و غبار بر روی قطعات می گردد. بعلاوه چون سوکت پردازنده روی مادربورد درست کنار منبع تغذیه است. فن مورد استفاده برای منبع تغذیه میتواند باعث خنکی پردازنده هم بشود. در بسیاری از حالات این مورد می تواند باعث برطرف کردن نیاز به فن پردازنده شود (البته بصورت بدی غیر قابل اطمینان است). در هر صورت خصوصیات مدل ATX این اجازه را به فن میدهد که جریان هوا را به داخل یا خارج کیس هدایت کند.

Improved Design for Upgradeability (طراحی بهینه برای قابلیت ارتقا پذیری بیشتر):

به طور خلاصه چون مدل ATX جدیترین طراحی را دارد. گزینه ای برای آینده در نظر گرفته میشود. علاوه بر آن طراحی آن قابلیت ارتقا را آسانتر می نماید زیرا در این نوع مادربورد دسترسی به اجزای مادربورد بسیار راحتر و موثر تر است..

انتخاب مادربرد ، یکی از تصمیمات مهم در زمان تهیه و یا ارتقاء یک کامپیوتر است .انتخاب فوق ، علاوه بر تاثیر مستقیم بر عملکرد فعلی سیستم ، بیانگر انعطاف سیستم در زمان ارتقاء نیز می باشد . قابلیت های فعلی یک کامپیوتر و پتانسیل های ارتقاء آن در آینده ، جملگی به نوع مادربرد انتخابی بستگی خواهد داشت . امروزه بر روی مادربردها ، پورت های پیشرفته ای نظیر( Fireware(IEEE 1394و یا USB 2.0 و حتی کارت های ( تراشه ) صدای شش کاناله و کنترل های RAID وجود داشته که می توان از آنان در زمان ارتقاء سیستم و بدون نیاز به نصب امکانات جانبی دیگر ، استفاده بعمل آورد.
درزمان انتخاب یک مادربرد همواره سوالات متعددی در ذهن تهیه کننده ( خریدار ) مطرح می گردد: مادربردها چگونه با یکدیگر مقایسه می گردند؟ پارامترها ی سنجش و وزن هر کدام چیست؟ ( پردازنده ها ، نوع تراشه ها ، نحوه ارتباط با دستگاههای ذخیره سازی ). معیار انتخاب یک مادربرد چیست ؟ Chip set های یک مادربرد بیانگر چه واقعیت هائی می باشند ؟ امکانات یک مادربرد چه تاثیراتی را در حیات فعلی و آتی سیستم بدنبال خواهد داشت؟میزان کارایی و کیفیت یک سیستم تا چه میزان وابسته به پتانسیل های مادربرد می باشد ؟ موارد فوق ، نمونه سوالاتی است که در زمان انتخاب یک مادربرد در ذهن تهیه کنندگان مطرح می گردد. در این مقاله در سایت سرزمین دانلود  قصد داریم به برخی از پرسش های متداول در زمینه انتخاب یک مادربرد پاسخ داده و از این رهگذر با ضوابط و معیارهای انتخاب صحیح یک مادربرد بیشتر آشنا شویم .

● جایگاه مادربرد:
مادربرد ، پردازنده و حافظه سه عنصرحیاتی در کامپیوتر بوده که در زمان انتخاب مادربرد، سرنوشت پردازنده و حافظه نیز بنوعی رقم خواهد خورد.انتخاب مناسب یک مادربرد از جمله تصمیمات مهمی است که دامنه آن گریبانگیر تجهیزات سخت افزاری دیگر نیز خواهد شد. انتخاب یک مادربرد قدیمی و از رده خارج ( ولو اینکه در حال حاضر پاسخگوی نیازها و خواسته ها باشد ) می تواند زمینه بروز مسائل متعددی در ارتباط با ارتقاء و افزایش توان عملیاتی کامپیوتر در آینده را بدنبال داشته باشد . فراموش نکنیم ما کامپیوتر را نه بخاطر خود بلکه بخاطر اجرای برنامه ها ( در حال حاضر و آینده ) تهیه می نمائیم .

● ویژگی ها ی مهم:
از مهمترین ویژگی های مرتبط با مادربرد، می توان به موارد زیر اشاره نمود :

Chip Set مادربرد: عملیاتی حیاتی و مهم نظیر روتینگ داده از هارد دیسک به حافظه و پردازنده را انجام و این اطمینان را بوجود می آورد که تمامی دستگاههای جانبی و کارت های الحاقی ، قادر به گفتگو ( ارتباط ) با پردازنده می باشند . تولید کنندگان مادربردها ، با افزدون چیپ ست های متفاوت بر روی مادر برد تولیدی خود نظیر کنترلر RAID و پورت های Fireware ، قابلیت ها ی مادربرد تولیدی خود نسبت به سایر محصولات مشابه را نشان می دهند .

چیپ ست های موجود بر روی یک مادربرد ، باعث اعمال محدودیت در رابطه با انتخاب نوع پردازنده ، حافظه و سایر تجهیزات جانبی دیگر نظیر کارت گرافیک ، کارت صدا و پورت های USB 2.0 می گردد. ( برخی از امکانات فوق نظیر کارت صدا ، می تواند بعنوان پتانسیل های ذاتی همراه مادربرد ارائه گردد). اغلب مادر بردهائی که از یک نوع مشابه Chip set استفاده می نمایند ، ویژگی های متعارفی را به اشتراک گذاشته ( به ارث رسیده از Chip set) و کارآئی آنان در اکثرموارد مشابه می باشد. آگاهی از نوع پردازنده ، حافظه ، سرعت کنترل کننده IDE ، کارت گرافیک و صدا ، می تواند کمک مناسبی در خصوص انتخاب مادربرد را ارائه نماید (خصوصا" در مواردیکه از Chip set مشابه استفاده می گردد ) .

● پردازنده : تولید کنندگان مادربرد در برخی حالات ، فهرست مادربردهای تولیدی خود را بر اساس نوع سوکتی که مادربرد حمایت می نماید ، ارائه می نمایند. مثلا" سوکت 478 برای P4 و سوکت A برای Athlon . در اکثر کاربردهای تجاری ، کاربران تفاوت مشهودی را در ارتباط با سرعت بین دو پردازنده Athlon و P4 مشاهده نمی نمایند در حالیکه ممکن است تفاوت قیمت آنان مشهود باشد.بهرحال نوع و سرعت پردازنده ای که می تواند همراه یک مادر برد استفاده شود ، یکی از نکات مهم در رابطه با انتخاب مادربرد است .

● حافظه : امروزه اکثر مادربردها از حافظه های SDRam DDR )Double Date Rate) استفاده می نمایند . البته هنوز مادر بردهائی نیز وجود دارد که از RDRAM یا Rambus استفاده می نمایند. ( تعداد این نوع از مادربردها اندک است ).حافظه های DDR دارای سرعت های مختلفی بوده و پیشنهاد می شود که سریعترین نوعی را که مادربرد حمایت می نماید ، انتخاب گردد . تولید کنندگان مادربرد ،حافظه های DDR را بر اساس سرعت Clock و یا پهنای باند تقسیم می نمایند .

بردهایی که از RDRAM استفاده می نمایند دارای Chip set اینتل 850 یا 850E می باشند. این نوع از حافظه ها ( RDRAM ) می بایست بمنظور افزایش کارآئی ، بصورت زوج بر روی مادربرد استفاده شده و اسلات های خالی توسط CRIMM تکمیل ( پر) گردند.حافظه ها ی RDRAM، قادر به تامین پهنای باند بالای مورد نیاز برنامه هائی با حجم عملیات سنگین در ارتباط با حافظه، می باشند.( برنامه های ویرایش فیلم های ویدیوئی و یا بازیهای سه بعدی گرافیکی) . قیمت حافظه های RDRAM نسبت به حافظه های DDR دو برابر است .حافظه های RDRAM در حال حاضر با دو سرعت متفاوت ارائه می گردند : PC800 و PC1066 . در صورت انتخاب پردازنده ای از نوع P4 که بر روی BUS با سرعت 533 مگاهرتز اجراء می گردد، سرعت بیشتر پردازنده معیار اصلی انتخاب قرار گیرد . در زمان انتخاب حافظه ، می بایست تعداد سوکت های DIMM و RIMM موجود بر روی مادربرد بهمراه حداکثر حافظه قابل نصب بر روی آن دقیقا" بررسی گردد.

● صدا و گرافیک : اکثر مادربردهای موجود دارای کارت صدا بوده و بندرت می توان مادربردی را یافت که فاقد این قابلیت باشد. آخرین مدل مادر بردها دارای چیپ ست دیجیتالی صدای 6 کاناله بوده که برای بازی ها و فایل های MP3 مناسب تر می باشد. در صورتیکه قصد نصب یک کارت صدا بر روی مادر برد بمنظور افزایش کیفیت صدا وجود داشته باشد ، می توان با استفاده از Jumper و یا BIOS سیستم ، کارت صدای موجود بر روی مادربرد ( OnBoard ) را غیر فعال و از کارت صدای مورد نظر خود استفاده نمود .در صورتیکه بخواهیم از بازی های کامپیوتری استفاده نمائیم که دارای گرافیک سه بعدی می باشند ، می بایست کارت گرافیک موجود بر روی مادربرد را غیرفعال و یک کارت گرافیک متناسب با نوع نیاز را بر روی مادر برد نصب نمود.در این رابطه لازم است به این نکته دقت شود که مادربرد انتخابی دارای اسلات AGP باشد .امروزه اکثر کارت های گرافیکی موجود از اسلات AGP بمنظور ارتباط با کامپیوتر استفاده می نمایند.

● نحوه ارتباط با دستگاههای ذخیره سازی : اکثر مادربردها، با استفاده از یک کنترلر IDE از درایوهای ATA/100 یا ATA/133 پشتیبانی می نمایند. بر اساس مطالعات انجام شده، تفاوت بین دو استاندارد فوق ، بسیار ناچیز بوده و این امر نمی تواند تاثیر چندانی در رابطه با انتخاب یک مادربرد را داشته باشد.انتخاب مادربردهایی که توانایی پشتیبانی از RAID را دارند بسیار حائز اهمیت است . با استفاده از کنترلر فوق ، می توان بر روی یک کامپیوتر از دو هارددیسک بطور همزمان استفاده نمود. بدین ترتیب ، اطلاعات بر روی دو هارددیسک ذخیره و در صورت خرابی یک هارد دیسک ،می توان از هارددیسک دیگر استفاده نمود. (تهیه یک کنترلر RAID بتنهائی مقرون بصرفه نبوده و لازم است درزمان انتخاب ، مادربردی برگزیده شود که از RAID حمایت می نماید).

● ارتباطات ( اتصالات ) : اکثر مادربردها دارای پورت هایی نظیر : اترنت، USB2.0 و FireWire می باشند .برخی از مادربردهای جدید ، دارای امکاناتی بمنظور خواندن Flash Memory می باشند. اخیرا" مادر بردهایی به نام Legacy free مطرح شده اند که نیازی به پورت های جداگانه نداشته و تمامی پورت ها بطور مختصر در یک پورت تعبیه شده اند.

● تشریح مشخصات:
در اکثر موارد تهیه یک مادربردجدیدهمراه با خرید پردازنده و حافظه اصلی نیز می باشد. بدین دلیل لازم است بررسی لازم در خصوص تاثیر این قطعات بر کارآئی مادربرد نیز مورد بررسی و توجه قرار گیرد .فراموش نکنیم که همواره پردازنده های جدید و با سرعت بالا دارای قیمت بمراتب بالاتری نسبت به نمونه های قبل از خود بوده و در صورتیکه ضرورتی به استفاده از پردازنده های جدید ، سریع و در عین حال گران وجود ندارد ، می توان با توجه به نوع نیاز خود از پردازنده های دیگر( با سرعت کمتر نسبت به آخرین مدل های موجود ) که با مادربرد انتخابی نیز مطابقت می نمایند، استفاده نمود.

یکی از اجزاء مهم هر مادربرد ، Chip set می باشد که اطلاعات متنوعی را در ارتباط با توانائی مادربرد مشخص می نماید . نوع پردازنده و حافظه ای که مادربرد می تواند حمایت نماید ، برخاسته از نوع Chip set یک مادربرد است . در برخی حالات نوع Chip set موجود بر روی یک مادربرد ، بیانگر نوع پورت های صدا، ویدئو و کارت شبکه نیز می باشد ( عناصر فوق بصورت onboard بر روی مادربرد تعبیه می شوند ) . در زمان انتخاب یک مادربرد لازم است به این نکته دقت شود که تفاوت بسیار بالائی بین مادربردها از لحاظ قیمت وجود نداشته و می توان با در نظر گرفتن تمامی جوانب مادربردی را انتخاب نمود که دارای امکانات جانبی نظیر کارت شبکه و کنترلر RAID باشد. ( تفاوت قیمت بین این نوع از مادربردها با مادربردهائی که فاقد امکانات فوق ، می باشند زیاد نمی باشد)